Eit kriterium for eit godt liv er om ein har noko fint å sjå fram til. For ti år gamle Daniel i den nye romanen til Kristian S. Hæggernes er det turane ut til morfaren si hytte som representerer den største gleda, og særleg er det slik då romanen tek til, for endeleg er det sommarferie, og han kjem seg vekk frå skulen og dei sosiale prøvingane sameksistensen med andre har å by på. Dette vert ikkje sagt med reine ord, men går fram av tankane hans. For sjølv om Daniel i det meste er ein vanleg gut, er han nok eit par hakk gløggare og meir kjenslevar enn dei fleste.

«Når ein blind leier ein blind, fell dei begge i grøfta», heiter det i Matteus 15,14. I Gaute Heivolls roman Dine ord er dette både sant og usant. Den mannlege hovudpersonen er blind, men har tidlegare skrive tolv bøker, med assistanse frå kona Terese. No er Terese parkert på sidelinja, forfattaren har leigd seg ein gammal gard og hyrer ein ung sekretær for å stå for nedskrivinga av det siste prosjektet hans. Gjennom dette arbeidet skal dei begge sjå ting i eit nytt lys, og sløkke for andre syn.

Med klima som overordna tema har Maja Lunde sidan 2015 levert fire omfangsrike romanar med handling frå ulike verdsdelar, dels historisk, dels i nær samtid, men også med liner fleire tiår fram i tid forbi neste hundreårsskifte. Romanane er bundne saman gjennom eit knippe sentrale personar som går igjen frå bok til bok. I den avsluttande Drømmen om et tre møter vi kinesiske Tao frå Bienes historie (2015) og fransk-norske Louise frå Blå (2017), mens Przewalskis hest (2019) blir observert på dei mongolske steppene når Tao i 2111 reiser heim til Kina etter ein mislukka ekspedisjon til Svalbard for å finne det globale frølageret frå 2008.

Den smålåtne og lett fordrukne sauebonden Reidar Skåren får ein dag besøk av presten Ribe frå bygda. Han vil ha med seg «Fjellmannen» til å leite etter seterjenta Kirsten, som skal ha utført ei stygg ugjerning og sidan forsvunne. Rykta vil ha det til at ho framleis går omkring der oppe i fjella, og at ho no vil snakke med presten. Reidar blir så takksam over å bli kalla «Fjellmannen» og ikkje lenger «Skymingen» at han seier ja. Men nistedrikken må stå igjen, seier presten. Etter litt furting blir Reidar likevel med.

«Alt faller fra hverandre og så på plass og så fra hverandre», heiter det i Egne barn, ei av fleire setningar som peikar mot heile tematikken og korleis han blir framstilt. Det som stadig fell frå kvarandre, er relasjonar av den nære sorten – mellom kjærastar og mellom foreldre og barn. Men også inne i menneska går ting i oppløysing for så å bli sette saman på nytt, i ei uendeleg rørsle, den rørsla som kanskje er livet sjølv.

Mor mi likte å seie: «Kon­sonantanes orden er likegyldig». Mor mi hadde humor. Det har ikkje mor til Storm, vil eg påstå, i Jens M. Johanssons Familieverdier.

Tidsklemma for småbarnsforeldre er velkjend. Kvart minutt tel i eit komplekst system av små og større delar som alle må fungere skal det store kvardagshjulet gå rundt.

For vel førti år sidan blei eg fengsla av romankvartetten til Idar Kristiansen (1932–1985) Kornet og fiskene (1978­–1981), om den finske utvandringa til Ruija (Finnmark) på 1850-talet. Etter den tid har eg litt til og frå følgt med på både den samiske og den kvenske litteraturen, med namn som Ailo Gaup (1944–2014), Sigmund Skåden (f. 1976) og Nils-Aslak Valkeapää (1943–2001). Ingeborg Arvola føyer seg inn i denne rekka, for sjølv om ho er norsk og skriv på norsk, har ho kvensk blod i årene og eit hjartespråk med mange finske ord og songstrofer som har følgt henne frå oppveksten i Neiden og i Pasvik.

Alle som har lese Hendelser ved vann, som Ekman vann både Augustprisen og Nordisk råds litteraturpris for i 1993, veit at denne forfattaren (på snart nitti år) kan skrive så krim-aktig spennande at ein mest ikkje greier leggje boka frå seg. Til forskjell frå mykje av kriminallitteraturen loddar Ekmans romanar samstundes djupt og eksistensielt, og den fulle tydinga av boka veks gradvis fram etter at ein er ferdig med å lese.