Resultat frå i.Profiler plus. Fargane syner avvik frå normal bylgjefront i mikrometer. Det venstre auget mitt har mykje mindre variasjon (aberrasjon) enn det høgre auget.
Klårsynt
«No ser du arrogant ut». Kona gav alltid klår beskjed når eg trong nye briller. Då sat eg som regel med nasen i sky og las avisa gjennom nedre kant av dei progressive glasa.
Ei moderne maskin har fire grunnleggjande eigenskapar, seier Herbert Simon. Bilen er eit godt døme. Bilen har ein brukar med ei målsetjing, eit oppdragsmiljø der han bør fungera godt, eit ytre system som beskyttar brukaren og hjelper vedkomande å styra, og maskina har eit indre system som gjev ho kraft til framdrifta.
Teikning: Atle Skorstad
Kva er eigentleg ei maskin?
Maskiner er viktige i det moderne samfunnet, og mange akademikarar har prøvd å forklara kva slags fenomen dette er.
Eg er klar for endå ein tur gjennom Gravhalsen. På nokre minutt gjer eg unna 5,3 kilometer tunnel som det tok seks år å byggja.
Me møtest på midten
Ma che minchia? Det vert sagt at folket i Raundalen er særs gode til å banna på italiensk. Det skal dei ha lært av eit italiensk arbeidslag som var med på å hogga ut Gravhalstunnelen. Overgangen frå blaut marmor til norsk grunnfjell, gneis, vart for hard, og med gloser me ikkje skal gjengjeva, fór dei snøgt heim att.
I steinalderen var det berre stiar gjennom landskapet. Seinare kom det kjerrevegar og brusteinsgater, men dei var dårleg eigna til lauparhjul. Elsparkesykkelen føreset eit moderne urbant miljø med asfalterte gater.
Teikning: Atle Skorstad
Kor mange maskiner har elsparkesykkelen?
Dei fleste har eit tilhøve til elsparkesykkelen. Vi brukar han gjennom bygatene fordi han er så forbaska praktisk, samtidig som vi irriterer oss over ungdommar som susar ansvarslaust av garde. Så lenge elsparkesykkelen verkar, treng vi ikkje tenkje på det avanserte maskineriet som ligg mellom.
Resultata av målingane: Horisontalvinkel er 64,7 gon, vertikalvinkel 98,8 gon og avstanden til reflektor er 23,4 meter horisontalt og -1,4 meter vertikal høgdedifferanse. Y og X gjev totalstasjonens posisjon på jorda, og høgda er ti meter over havflata.
Foto: Simon Sanca
Totalstasjon
Kjende matematikarar som Carl Friedrich Gauss og Caspar Wessel starta karrieren som landmålarar. Gauss utforma talteorien sin medan han vandra i dei tyske skogar, og Wessel oppdaga dei komplekse tala då han ynskte å rotera linestykka han hadde målt. Eg har tenkt å avslutta karrieren som landmålar, og kanskje vil den friske lufta få meg til å tenkja like klårt som dei.
Samanlikna med det vi har sett frå kunstig intelligens-system før, er resultata til ChatGPT imponerande.
Korleis fungerer eigentleg ChatGPT?
Kunstig intelligens-systemet ChatGPT har skapt furore dei siste vekene. Vi hiv oss på bølgja og prøver å forklare korleis det verkar ved hjelp av denne leieteksten (ein såkalla prompt på engelsk): Skriv eit kort dikt om fagre Stryn på nynorsk. Slik ser svaret ut:
James Webb-teleskopet har ein spegel som er seks meter i diameter, av ultralett beryllium dekt med gullfilm. Gull reflekterer infraraudt lys best, og det er slikt lys teleskopet brukar til å registrere informasjon om objekt i verdsrommet.
Foto: NASA
Den mest avanserte teknologien
I ei tidlegare spalte diskuterte vi kva som er den enklaste teknologien menneska har laga, og vi kom fram til at det må vere ei handøks av stein som er hogd til med ein annan stein. No vil vi drøfte det motsette, nemleg kva som kan vere den mest avanserte teknologien menneska har laga.
Atwoods originale fallmaskin.
Kjelde: Wikimedia Commons
Atwood-maskin
Eg kjenner det klør i englevengjene. For å hjelpa studentar og andre med å forstå Newtons lover, har eg skrive ei ny og annleis bok i klassisk mekanikk. Ho gjev eg bort gratis. Pengar skal ikkje stå i vegen for kunnskap. Kvifor har eg gjort det? Av di eiga manglande forståing av Newtons notoriske vanskelege lover har vore eit djupt sår i fysikarsjela mi.
Rørsleregistrering via fotmontert akselerator med tre aksar.
Foto via Wikimedia Commons
Akselerometeret
I 2017 kunne vi lese i avisene at helseminister Bent Høie hadde fått målt fysisk aktivitet ei veke i oktober. Han brukte to sensorar festa til lår og rygg. Data frå desse vart så brukte til å avdekke kor mykje tid Høie hadde brukt på å gå, stå, ligge, sitte, sykle eller jogge.
Illustrasjon generert av Dall-E
Samtale med ein robot
Denne samtalen med ChatGPT vart gjord 11. januar. Nokre av svara er korta ned, men er elles ikkje redigerte.
Resultat frå i.Profiler plus. Fargane syner avvik frå normal bylgjefront i mikrometer. Det venstre auget mitt har mykje mindre variasjon (aberrasjon) enn det høgre auget.
Klårsynt
«No ser du arrogant ut». Kona gav alltid klår beskjed når eg trong nye briller. Då sat eg som regel med nasen i sky og las avisa gjennom nedre kant av dei progressive glasa.
Ei moderne maskin har fire grunnleggjande eigenskapar, seier Herbert Simon. Bilen er eit godt døme. Bilen har ein brukar med ei målsetjing, eit oppdragsmiljø der han bør fungera godt, eit ytre system som beskyttar brukaren og hjelper vedkomande å styra, og maskina har eit indre system som gjev ho kraft til framdrifta.
Teikning: Atle Skorstad
Kva er eigentleg ei maskin?
Maskiner er viktige i det moderne samfunnet, og mange akademikarar har prøvd å forklara kva slags fenomen dette er.
Eg er klar for endå ein tur gjennom Gravhalsen. På nokre minutt gjer eg unna 5,3 kilometer tunnel som det tok seks år å byggja.
Me møtest på midten
Ma che minchia? Det vert sagt at folket i Raundalen er særs gode til å banna på italiensk. Det skal dei ha lært av eit italiensk arbeidslag som var med på å hogga ut Gravhalstunnelen. Overgangen frå blaut marmor til norsk grunnfjell, gneis, vart for hard, og med gloser me ikkje skal gjengjeva, fór dei snøgt heim att.
I steinalderen var det berre stiar gjennom landskapet. Seinare kom det kjerrevegar og brusteinsgater, men dei var dårleg eigna til lauparhjul. Elsparkesykkelen føreset eit moderne urbant miljø med asfalterte gater.
Teikning: Atle Skorstad
Kor mange maskiner har elsparkesykkelen?
Dei fleste har eit tilhøve til elsparkesykkelen. Vi brukar han gjennom bygatene fordi han er så forbaska praktisk, samtidig som vi irriterer oss over ungdommar som susar ansvarslaust av garde. Så lenge elsparkesykkelen verkar, treng vi ikkje tenkje på det avanserte maskineriet som ligg mellom.
Resultata av målingane: Horisontalvinkel er 64,7 gon, vertikalvinkel 98,8 gon og avstanden til reflektor er 23,4 meter horisontalt og -1,4 meter vertikal høgdedifferanse. Y og X gjev totalstasjonens posisjon på jorda, og høgda er ti meter over havflata.
Foto: Simon Sanca
Totalstasjon
Kjende matematikarar som Carl Friedrich Gauss og Caspar Wessel starta karrieren som landmålarar. Gauss utforma talteorien sin medan han vandra i dei tyske skogar, og Wessel oppdaga dei komplekse tala då han ynskte å rotera linestykka han hadde målt. Eg har tenkt å avslutta karrieren som landmålar, og kanskje vil den friske lufta få meg til å tenkja like klårt som dei.
Samanlikna med det vi har sett frå kunstig intelligens-system før, er resultata til ChatGPT imponerande.
Korleis fungerer eigentleg ChatGPT?
Kunstig intelligens-systemet ChatGPT har skapt furore dei siste vekene. Vi hiv oss på bølgja og prøver å forklare korleis det verkar ved hjelp av denne leieteksten (ein såkalla prompt på engelsk): Skriv eit kort dikt om fagre Stryn på nynorsk. Slik ser svaret ut:
James Webb-teleskopet har ein spegel som er seks meter i diameter, av ultralett beryllium dekt med gullfilm. Gull reflekterer infraraudt lys best, og det er slikt lys teleskopet brukar til å registrere informasjon om objekt i verdsrommet.
Foto: NASA
Den mest avanserte teknologien
I ei tidlegare spalte diskuterte vi kva som er den enklaste teknologien menneska har laga, og vi kom fram til at det må vere ei handøks av stein som er hogd til med ein annan stein. No vil vi drøfte det motsette, nemleg kva som kan vere den mest avanserte teknologien menneska har laga.
Atwoods originale fallmaskin.
Kjelde: Wikimedia Commons
Atwood-maskin
Eg kjenner det klør i englevengjene. For å hjelpa studentar og andre med å forstå Newtons lover, har eg skrive ei ny og annleis bok i klassisk mekanikk. Ho gjev eg bort gratis. Pengar skal ikkje stå i vegen for kunnskap. Kvifor har eg gjort det? Av di eiga manglande forståing av Newtons notoriske vanskelege lover har vore eit djupt sår i fysikarsjela mi.
Rørsleregistrering via fotmontert akselerator med tre aksar.
Foto via Wikimedia Commons
Akselerometeret
I 2017 kunne vi lese i avisene at helseminister Bent Høie hadde fått målt fysisk aktivitet ei veke i oktober. Han brukte to sensorar festa til lår og rygg. Data frå desse vart så brukte til å avdekke kor mykje tid Høie hadde brukt på å gå, stå, ligge, sitte, sykle eller jogge.
Illustrasjon generert av Dall-E
Samtale med ein robot
Denne samtalen med ChatGPT vart gjord 11. januar. Nokre av svara er korta ned, men er elles ikkje redigerte.
