«Sjakk var opium for intelligentsiaen», skreiv ein amerikansk historikar, i ein parafrase av Lenin, om det sovjetiske sjakkeventyret. Men Sovjetunionen er (burde vera) historie, kva med sjakkverda i dag?

Om nokon skulle vera i tvil om hykleriet og dobbeltmoralen i Fide, vart verdssjakkforbundet denne veka avslørt av Shohreh Bayat (35). Problemet til forbundet er i stutte trekk: Jamvel om den russiske Fide-presidenten Arkadij Dvorkovitsj og pampane hans har både sjakkinteresse og organisatorisk kompetanse (Dvorkovitsj var sjef for fotball-VM i 2018), er dei dømde til moralsk tap så lenge dei økonomisk og politisk må spela på lag med Kreml.

Eg skjøna at Carlsen kunne vinna i stor stil, då han for ein månad sidan slo Fabiano Caruana 22–4 i ei lynsjakkturnering på nettet. På dette nivået er desse siffera det mest ekstreme eg har sett, og seier alt om kor god Carlsen er på sitt beste. Men å vera på sitt beste fem dagar på rad i meisterskapane i romjula, krev konsentrasjon og motivasjon. Kvar skulle mannen med 13 VM-titlar finna motivasjonen?

Etter at Bobby Fischer døydde i 2008, er Anatolij Karpov (71) den einaste som ope reknar seg som den beste sjakkspelaren i historia. Dei to som faktisk er best, Kasparov og Carlsen, seier at det ikkje er deira oppgåve å svara på det spørsmålet. Men Karpov svarar meir enn gjerne og listar opp alle moglege rekordar og selektive reknestykke.

I eit år då ein sjakkthriller – En nasjon i sjakk av debutanten Johan Høst – har toppa salslistene i Noreg, spør eg: Har noko slikt skjedd før? Ja, vi skal (etter kvart) til Italia i 1993. Men fyrst:

Dei ville helst berre spela sjakk, men levde i ei tid då verdshistoria var nådelaus. Det gjekk ikkje bra for prestesonen Jefim Bogoljubov frå Kyiv og adelsguten Aleksandr Alekhin frå Moskva.

«Sidan han [Sigve] ikkje hadde nokon å spela sjakk med byrja han å spela noko som heiter postsjakk, det vil seia at han kvar fredag postlegg eit brev med eit sjakktrekk og kvar onsdag får han eit brev frå den han spelar imot.»

Carlsen freista skjøna kva som skjedde då amerikanaren Hikaru Nakamura (34) vart verdsmeister i Reykjavik femti år etter at Bobby Fischer vann klassisk VM i same by.

Sjakkhausten har vore ko-ko. Det byrja då Magnus Carlsen i september gav opp etter eitt trekk mot Hans Niemann. Den implisitte jukseskuldinga frå verdsmeisteren førte til eit absurd milliardsøksmål frå den unge amerikanaren.

Amerikansk sjakk har vore ein arena for nerdar, gamblarar og svindlarar. Det er mange å ta av, og i nokre stubbar denne hausten vil eg sveipa innom namn som ikkje har vore i spalta tidlegare.